Donald Trump đã có các cuộc trao đổi với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Mục tiêu không chỉ là đạt được một thỏa thuận hòa bình mà cả hai bên có thể chấp nhận trong ngắn hạn, mà còn là một nền hòa bình có thể duy trì lâu dài.
Tuy nhiên, điều này sẽ không làm hài lòng bất kỳ bên nào. Giới tinh hoa chính trị tại Washington đã tỏ ra giận dữ. Họ muốn quét sạch quân Nga khỏi từng tấc đất Ukraine và nhanh chóng đưa Ukraine gia nhập NATO. Nhưng họ lại không đề cập đến cái giá khổng lồ để thực hiện những điều đó.
Không thể phủ nhận rằng Nga đã sai. Các quốc gia không thể xâm chiếm lãnh thổ của nhau – thế giới đã đặt ra luật cấm hành vi này từ năm 1945. Và Nga cũng không thể được hưởng lợi từ những hành động vi phạm luật pháp quốc tế của mình.
Thế nhưng, giới tinh hoa phương Tây lại hành xử như thể họ có quyền lực vô biên để định hình thế giới theo ý muốn.
Sự thật là họ không có. Nhưng họ vẫn sẵn sàng chiến đấu đến giọt máu cuối cùng của người Ukraine – và có thể cả của bạn – để giành “chiến thắng”.
Trump thì khác. Ông không phải là một kẻ theo chủ nghĩa can thiệp vô tận, không phải người theo chủ nghĩa tân bảo thủ, cũng không phải là một kỹ sư xã hội. Nhưng Trump là người thực dụng và muốn chấm dứt cuộc đổ máu này bằng một giải pháp thực sự.
Điều này không hề phù hợp với chương trình nghị sự của những kẻ theo chủ nghĩa toàn cầu.
Trong suốt thế kỷ 20, thế giới xoay quanh cuộc đối đầu giữa Mỹ và Liên Xô. Sự đối đầu này định hình cục diện kinh tế, chính trị, và quân sự toàn cầu. Nhưng đến năm 1991, tất cả sụp đổ khi Liên Xô tan rã. Nga mất vị thế siêu cường và mất luôn những vùng đệm chiến lược bảo vệ mình suốt hàng thế kỷ.
Ukraine, Belarus và các nước Baltic – từng là tuyến phòng thủ quan trọng của Moscow – trở thành các quốc gia độc lập (điều mà họ hoàn toàn xứng đáng có được). Tuy nhiên, phương Tây đã nhanh chóng mở rộng ảnh hưởng vào những khu vực này.
Từ góc nhìn của Mỹ và châu Âu, đó là sự mở rộng của nền dân chủ tự do. Nhưng từ góc nhìn của Nga, đó là một mối đe dọa sống còn.
Nga là một quốc gia không có rào cản địa lý tự nhiên ở phía tây – từ biển Baltic đến Biển Đen, không có núi non ngăn cách, khiến nước này dễ bị tấn công. Nga đã từng bị Napoleon, Hitler và vô số kẻ xâm lược khác tàn phá, và do đó, họ luôn ám ảnh với việc bảo vệ “chiều sâu chiến lược”.
Việc Ukraine ngả về phương Tây đồng nghĩa với việc Nga mất đi vùng đệm chiến lược của mình. Tệ hơn nữa, nó khiến viễn cảnh quân đội Đức – một thành viên NATO – có thể chỉ cách Moscow 300 dặm, giống như trong Thế chiến II. Nga đã mất 27 triệu người trong cuộc chiến đó, trong khi Mỹ chỉ mất 400.000 người.
Những người phương Tây có thể coi thường nỗi sợ hãi này, nhưng họ sẽ là những kẻ ngu ngốc nếu bỏ qua nó. Và từ góc nhìn của Nga, Đức có thể thay đổi chỉ trong chớp mắt, như đã từng xảy ra vào năm 1914 hay 1933.
Ukraine có ý nghĩa quan trọng đối với Nga trên nhiều khía cạnh, bao gồm địa lý, kinh tế và chiến lược quân sự.
Về mặt địa lý, Ukraine đóng vai trò như một lá chắn tự nhiên bảo vệ biên giới phía tây của Nga. Với địa hình đồng bằng rộng lớn, Ukraine từng là tuyến phòng thủ quan trọng trong lịch sử, ngăn chặn các cuộc xâm lược từ châu Âu vào Nga. Từ thời Napoleon đến Thế chiến II, các đội quân tiến vào Nga đều phải đi qua Ukraine, khiến tuyến hậu cần bị kéo dài và gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, việc kiểm soát Ukraine giúp Nga đảm bảo an ninh quốc phòng trước các mối đe dọa từ phương Tây.
Về kinh tế, Ukraine từng là một phần không thể thiếu trong hệ thống kinh tế Liên Xô, cung cấp nguồn tài nguyên quan trọng như nông sản, công nghiệp và năng lượng. Đặc biệt, khu vực Donbas là trung tâm công nghiệp lớn, đóng góp đáng kể vào sản lượng than và thép. Việc mất đi Ukraine đồng nghĩa với việc Nga mất một nguồn lực kinh tế quan trọng, ảnh hưởng đến khả năng tự cung tự cấp của nền kinh tế nước này.
Về chiến lược quân sự, Ukraine nắm giữ vị trí quan trọng đối với sự hiện diện của Nga trên Biển Đen. Crimea, nơi đặt căn cứ của Hạm đội Biển Đen, là cánh cửa giúp Nga tiếp cận Địa Trung Hải và mở rộng ảnh hưởng ra toàn cầu. Nếu mất Crimea, Nga sẽ gặp khó khăn lớn trong việc duy trì sức mạnh quân sự và kiểm soát các tuyến hàng hải quốc tế.
Ngoài ba yếu tố trên, Ukraine còn mang ý nghĩa lịch sử và văn hóa sâu sắc đối với Nga. Kievan Rus – tiền thân của cả Nga, Ukraine và Belarus – được coi là cái nôi của nền văn minh Đông Slav. Vì vậy, việc duy trì ảnh hưởng đối với Ukraine không chỉ mang tính chiến lược mà còn liên quan đến bản sắc dân tộc và lịch sử của Nga.
Không phải ngẫu nhiên mà Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014. Đây không chỉ là vấn đề chủ nghĩa dân tộc, mà còn là chiến lược quân sự sống còn.
Chiến tranh kéo dài có thể khiến nước Nga tan rã như Liên Xô năm 1991. Và nếu điều đó xảy ra, rất nhiều thế lực bên ngoài – từ Trung Quốc đến phương Tây – sẽ nhảy vào chia rẽ nước Nga thành nhiều vùng lãnh thổ nhỏ.
Trung Quốc, hiện là đối tác kinh tế lớn nhất của Nga, đã âm thầm khai thác điểm yếu này. Họ cam kết “hợp tác không giới hạn” với Nga ngay trước khi Putin phát động chiến tranh, nhưng sau đó giữ thái độ trung lập. Trung Quốc cũng ép Nga bán dầu với giá rẻ và buộc Moscow giao dịch thương mại bằng nhân dân tệ và vàng thay vì đồng rúp, biến Nga thành một đối tác yếu thế, thậm chí có thể nói là một “thuộc địa” kinh tế của Bắc Kinh.
Cùng lúc đó, phương Tây đang sử dụng Ukraine như một “phòng thí nghiệm chiến tranh”, thử nghiệm vũ khí và chiến thuật quân sự mới mà không cần tiêu tốn sinh mạng của binh lính NATO.
Moscow hiểu rõ điều này. Họ tin rằng phương Tây đang cố gắng đẩy Nga đến bờ vực sụp đổ. Và nếu điều đó xảy ra, nước Nga sẽ không còn là một cường quốc, mà chỉ là một mảnh ghép trong bàn cờ địa chính trị toàn cầu.
Donald Trump hiểu rằng không thể có một giải pháp hòa bình thực sự nếu không tính đến những mối lo ngại thực tế của Nga. Ông không tìm cách “thắng” theo cách mà giới tinh hoa Washington mong muốn. Thay vào đó, Trump muốn kết thúc cuộc chiến theo cách có thể duy trì ổn định lâu dài.
Điều này không có nghĩa là ông ủng hộ Putin. Nhưng nó có nghĩa là ông không ủng hộ cuộc chiến kéo dài vô tận mà không có lối thoát.
Liệu Trump có thể làm điều đó nếu tái đắc cử? Có thể. Nhưng có một điều chắc chắn: nếu cuộc chiến này tiếp tục diễn ra mà không có một giải pháp thực tế, Ukraine – và cả Nga – sẽ tiếp tục chảy máu, trong khi phương Tây vẫn ung dung đứng nhìn.
Kevin Trần: Việt Sóng TV
