Ngày 02 tháng 02 năm 2025, Panama đã cam kết chấm dứt một thỏa thuận quan trọng với Trung Quốc liên quan đến Kênh đào Panama và sẽ tăng cường hợp tác với Hoa Kỳ sau chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Hoa Kỳ ngày càng lo ngại về ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực chiến lược này. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, khoảng 72% tàu thuyền đi qua Kênh đào Panama có liên quan đến các cảng của Mỹ, khiến kênh đào này trở thành một tuyến đường thương mại và quân sự quan trọng đối với Washington.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter), Ngoại trưởng Rubio viết: “Tôi đã có cuộc gặp gỡ tuyệt vời với đội ngũ @USEmbPAN trong buổi gặp gỡ đầu tiên tại đại sứ quán với tư cách là Ngoại trưởng! Cảm ơn sự tận tâm và nỗ lực không ngừng của họ trong việc thúc đẩy tầm nhìn ‘Nước Mỹ Trên Hết’ của Tổng thống Trump trong chính sách đối ngoại.” Ông cũng nhấn mạnh rằng “Hoa Kỳ không thể và sẽ không cho phép Đảng Cộng sản Trung Quốc tiếp tục kiểm soát hiệu quả và ngày càng gia tăng đối với khu vực Kênh đào Panama.”
Tổng thống Trump từ lâu đã phàn nàn rằng Trung Quốc đang kiểm soát kênh đào và áp đặt mức phí cao đối với các tàu của Mỹ khi đi qua eo đất Panama. Kênh đào Panama được Mỹ xây dựng trong nhiều thập kỷ và hoàn thành vào năm 1914, nhưng đã được chuyển giao cho Panama dưới thời chính quyền Tổng thống Jimmy Carter. Tuy nhiên, Trump coi việc giành lại quyền kiểm soát kênh đào là một ưu tiên trong nhiệm kỳ của mình.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, các nghị sĩ Đảng Cộng hòa tại Hạ viện đã đề xuất một dự luật mang tên “Đạo luật Mua Lại Kênh đào Panama” (Panama Canal Repurchase Act). Dự luật do Dân biểu Dusty Johnson, thành viên Ủy ban Đặc biệt về Trung Quốc và Ủy ban Giao thông Vận tải Hạ viện, đề xuất. Johnson cho biết: “Tổng thống Trump đúng khi xem xét việc mua lại Kênh đào Panama. Sự hiện diện và quan tâm của Trung Quốc xung quanh kênh đào là một nguyên nhân đáng lo ngại. Nước Mỹ phải thể hiện sức mạnh ở nước ngoài – việc sở hữu và vận hành Kênh đào Panama có thể là một bước quan trọng hướng tới một nước Mỹ mạnh mẽ hơn và một thế giới an toàn hơn.”
Nếu được thông qua, dự luật sẽ trao cho tổng thống quyền phối hợp với ngoại trưởng để “khởi xướng và tiến hành đàm phán với các đối tác phù hợp của Chính phủ Panama nhằm tái sở hữu Kênh đào Panama.” Kênh đào này có ý nghĩa chiến lược đối với Hoa Kỳ, không chỉ về mặt thương mại mà còn cả quân sự. Theo thống kê của Bộ Ngoại giao Mỹ, khoảng 72% tàu thuyền đi qua kênh đào có liên quan đến các cảng của Mỹ. Ngoài ra, kênh đào còn là điểm trung chuyển quan trọng cho các tàu của Lực lượng Tuần duyên và Bộ Quốc phòng Mỹ.
Quyết định của Panama chấm dứt thỏa thuận với Trung Quốc và hợp tác với Hoa Kỳ là một bước đi quan trọng, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức. Nếu Panama không tuân thủ các cam kết mới, Hoa Kỳ có thể sẽ áp dụng các biện pháp cứng rắn để bảo vệ lợi ích của mình. Một trong những biện pháp đó là áp đặt thuế quan và các biện pháp trừng phạt kinh tế nhằm gây áp lực lên nền kinh tế Panama. Điều này có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho Panama, vốn phụ thuộc lớn vào thương mại quốc tế và các khoản thu từ Kênh đào.
Hơn nữa, Hoa Kỳ có thể sẽ không ngần ngại sử dụng quân đội để chiếm lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama nếu cần thiết. Kênh đào này có ý nghĩa chiến lược to lớn đối với an ninh quốc gia và kinh tế của Mỹ. Việc mất quyền kiểm soát kênh đào sẽ buộc các tàu của Mỹ phải đi thêm 8.000 dặm vòng qua Nam Mỹ, gây tốn kém và mất thời gian. Do đó, Hoa Kỳ sẽ làm mọi cách để đảm bảo rằng kênh đào không rơi vào tay các thế lực đối địch, đặc biệt là Trung Quốc.
Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng gay gắt, việc Panama chấm dứt thỏa thuận với Trung Quốc và hợp tác với Mỹ là một chiến thắng ngoại giao quan trọng đối với Washington. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức lớn cho Panama, khi nước này phải cân bằng giữa việc duy trì quan hệ với hai cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới. Nếu Panama không tuân thủ các cam kết mới, họ có thể sẽ phải đối mặt với hậu quả nghiêm trọng từ phía Hoa Kỳ.
Cuối cùng, quyết định của Panama phản ánh thực tế rằng Hoa Kỳ vẫn là một cường quốc không thể bị coi thường trong khu vực Mỹ Latinh. Với sức mạnh kinh tế, quân sự và ngoại giao, Hoa Kỳ có đủ khả năng để bảo vệ lợi ích của mình và ngăn chặn sự bành trướng của Trung Quốc. Tuy nhiên, cách tiếp cận cứng rắn của Mỹ cũng có thể làm gia tăng căng thẳng trong khu vực và đặt ra những thách thức mới cho các quốc gia nhỏ như Panama.
Phạm Bạch Nhật: Việt Sóng TV
